JERITA KARA UNGGIE-JERITA LAMA BANSA BEKETAN PAKU



WaterFall
Add caption


         Nyadi bisi bukit sigi ti dikumbai Bukit Entawa tu dalam Sg. Udau, pati Batang Paku, dalam Saribas. Bukit Entawa tu enda berapa bangat tinggi, lalu di pulau leboh rambau sida Iba laki Inchuk ke berumpang menoa nya menya. Kebuah mulau bukit nya laban Bukitan siko benama Unggie ke peramaan nyumpit ditemu mati dia. Lalu nampong tu lagi kitai ninga ka kabuah alai bukit nya di bali baru nama ngagai Bukit Kara Unggie. Lagi mega kitai ninga ka cherita pasal Entawa dua kayu tumboh dia ke tau alai minta panas enti hari kelalu berenggu ujan, lalu tau mega endor minta ujan enti hari kelalu lama panas.Rambau ke mulau Bukit Entawa nya menya endang udah meda Entawa dua kayu tumboh dia. Sakayu kuing ari matahari idup lalu sakayu kuing ari matahari mati. Laban ari mimpi Ingging, siko ari orang ke pun diau di menoa nya, dia orang nemu Entawa nya tau alai minta panas enggau ujan. Ingging ke bemimpi tu dudi ari Unggie ke ditemu mati ba Bukit nya.


         Nyadi Unggie tu bansa Bukitan raban Entingi tuai Paku ke berumah di Bukit Saban tinggi kediri nadai nenjang, tebing kiba mudik Batang Paku. Unggie tu endang dikarap ka Entingi ka tuai nembiak iya ngikup ka munsoh ngelingi menoa sida, laban iya tu landik bendar bejalai sebelah babas, lalu rajin nitih ka ator tuai sida. Lemai siti, udah bekau sida ngikup, Unggie bejalai ngagai Entingi.

“Aku, tuai, pagila deka nyumpit ngiga lauk, lama bendar udah nadai lauk,” ko Unggie bejako enggau Entingi.“Sapa enggau nuan deh?” ko Entingi, lalu nanya ka tunga iya ke deka bejalai.“Kediri aku, deka bejalai ngulu Batang Anyut, tang enti naka dua malam kita anang ngiga aku,” ko Unggie nyaut Entingi.

“Nyadi nuan tu bejalai kediri, nya alai enti utai bisi lain asai tau ka lain gamal anang majak ka diri,” ko Entingi.
“Pia meh, enda aku majak ka diri,” ko Unggie.
Hari siti dia Unggi lalu besikap perengka, sumpit, temilah, duku enggau bekal. Udah nya iya lalu mupok. Tang leboh iya nurun tangga dia mata kiba enggi iya tak rapas enda tepeda ka laka belabong jarang, tak enda mukai-mukai lalu tekelinchir kaki iya serta lalu teraap. Sumpit ke disaan iya lalu ngelantar kabaroh serta lalu numbok babi. Laban ke bisi sangkoh dikebat ka ba ujong, babi nya tadi lalu mati. Dia deh Unggi lalu nikal ngagai Entingi. Babi ke kena tumbok sangkoh Unggie nya tadi endang babi Entingi empu.“Baka nya aku tu Entingi, babi nuan kena banchak sangkuh aku leboh aku ke teraap ba kaki tangga tadi. Kati ko baka adat ba senetang utai ti baka tu, deh?” ko Unggie.



“Nadai adat, laban ukai ati nuan deka munoh tang kategal nuan teraap. Babi nya emperu olih nuan, anang guai nurun. Tu ukai tungkal aku, tungkal nuan empu.” Ko Entingi.“Pia pen Unggal, aku enggai enda nurun saharitu, laban panjok aku di Nanga Sungai Perin lama udah enda diabas,” saut Unggie.Iya lalu bekuing nurun. Entingi lalu ngila ka iya ari pala tangga. Datai Unggie ba kaki tangga lama iya tebalenga baka baya mabok keroh, tak lama ngenong bala empelekong mabok amboh. Udah nya iya lalu bekejang majak jaoh, malik ka rumah ai mata tak nyaia semampai laboh dipeda Entingi. Belakang Unggie nadai agi dipeda, Entingi pen lalu mulai ka diri ari pala tangga nya.

Tiga malam Unggi udah nurun nyumpit, lalu nadai udah pulai. Kaempat lemai lepas nya Entingi lalu ngepuru ka samoa sida sarumah. Orang bela udah datai magang ba ruai Entingi, dia Enting lalu bejako.

“Aku ke ngempuru ka kitai sarumah tu baka nya ga, nyadi Unggie tu udah bejalai nyumpit ko iya madah ngagai aku enti lebih ari dua malam tau digiga. Tu iya nyau ka tiga, tu ka empat malam lemai tu lalu nadai ga iya, lalu apin pulai.”“Sebarang ko ator kita ke tuai,” pia ko saut orang maioh. “Kati ko penyaoh kitai ngiga deh?” ko bala sakeda.“Kitai enda tau abis ngiga iya,” ko saut Entingi. Manah kitai bebagi tiga. Dua bagi tinggal dirumah lalu sabagi ngiga, tang kitai enda tau enda mai ngepan manah laban menoa kitai tu semampai siga. Kita ke indu pagila brapi nyangkong ke bekal.

Nyau tawas hari siti bala Entingi pen lalu beradu. Entingi laban ke endang kering ati, iya pen endang tuai tajam mutus berani, perengka udah sedia mengkang nyeruran, ubat udah sikap teruba ngenggam, batu chi udah dibai kena melesit kampong dalam, nyabur udah di ukur bermata tajam, sangkoh nuju udah di intu san di genteran, lalu pisa udah mega sedi biru di anyam. Bini Entingi ke benama Dayun pen lalu pansut ka ruai ari bilik nganjong bekal ngagai Entingi ti baru deka nurun.”Kami baka nya Dayun, enti kami enda pulai dua malam nuan ngator orang nitih ka kami. Tang anang ngator orang abis ninggal ka rumah,” ko Entingi. Bala Entingi pen lalu nurun bala duapuloh iko sama ngering ati diri nadai kala ngelanjor ka pangan. “Ti mati sama mati, anak di rumah bisi ka ganti,” ko jako semaia sida kejang nurun.
Serta sida nurun ari rumah, sida lalu nyemerai Batang Paku, lalu ngulu ka Anyut nyidi bekau Unggie, ngulu ka Batang Jitu sampai apus. Bekau Unggie, seruran bisi temu sida, lalu niki Bukit Bediga antara Jitu enggau Udau. Dia iya belangkau, dijangka ka sida endor iya bemalam. Angkat ari nya sida Entingi lalu bemalam di Batang Udau. Leboh hari lalu sida lalu bejalai baru ngili ka Udau. Bekau Unggie seruran agi ditemu sida. Datai sida Entingi ba Nanga Sungai Pelandok sida ngetu merarau. Dia sida ninga ukoi seruran nekus-nekus serta besirat iko.“Ukoi aku tu,” ko Entingi, “nama baka tu enti ukai munsoh, bisi antu, nya alai kitai anang enda ngadang, anang jauh ngepan,” ko iya.



Tembu sida merarau lalu mupok niki ngagai Bukit Entawa laban dia bisi burong didinga richah makai buah kara. Leboh nyau semak dia sida bisi ensium bau buot.“Salah tu,” pia ko Entingi.Sida lalu majak bejalai begadai-gadai. Datai ba semak pun kara dia deh sida lalu meda bangkai Unggie tingkap, sangkuh bedau mengkang numbok belakang iya, lalu peresa sida meda nya sangkuh sumpit iya empu. Malik ke atas peda sida pisa iya bedau dikait ka ba puchok kara. Ruas buloh siti bedau garing-garing semak iya dia. Nya alai dijangka ka sida leboh iya nurun deka nyauk ai, sangkuh ke dienggaran ka iya ba dan kara, lalu laboh laban guyat iya ke benong nurun lalu numbok iya empu. Baka nya ko jerita pasal pemati Unggie dijangka ka sida Entingi. Nya alai bangkai Unggie enda dibai sida pulai, tang lalu ditumbak ka ba pun kara nya, lalu kategal laban Unggie ka mati dia nya alai Bukit Entawa dibali nama ngagai Bukit Kara Unggie sampai ka saharitu.
Bala Entingi mulai ka diri ngili Udau, lalu ngili Anyut terus ka nanga ba Batang Paku. Datai di rumah, Entingi lalu ngempuru ka sida sarumah baru lalu nusoi berita ngagai samoa sida sarumah.



“Nyadi Unggie tu mati. Aku endang enda ngasoh iya majak ka pejalai laban iya traap ba kaki tangga. Endang enda tau, nya mali besai, baik ka kini-kini tunga kitai endang anang majak pejalai agi. Kadua agi iya lalu ngemati ka anak babi. Nya pulai ke tungkal kitai empu. Enti traap ba kaki tangga baik ka kitai mansang ngagai rumah orang tau ka pulai, nya mali, dikumbai sangajang. Pengawa tu nadai jalai betunggu. Tang enti orang pulai ari rumah kitai datai ba kaki tangga kitai orang nya manjong tau ka ngentak ka kaki, besipak ka utai tau ka najar sabang, najar tebu, najar pisang, numbok ka sangkuh, baik ka nama utai di rusak ba kaki tangga dalam kandang menalan, tu tungkal nama iya, nganu rumah kitai. Nya baru bisi jalai dawa tunggu. Adat tunggu tungkal nitih ka pemesai utai ti di rusak,” ko Entingi nerang ka reti utai nya ngagai sida sarumah.
Iya lalu bejako baru. “Anang enda ingat ka pasal nya kita ka anak uchu dudi hari ila. Dalam kandang menalan nadai tunggu tangkal baroh ari sigi alas, manok siko enggau kering samengat siti. Ari luar menalan naka samada ari rumah nadai baroh ari sigi jabir, manok siko, kering samengat siti, tang ukai tangkal agi, nya dikumbai nyakap rumah nama penyalah nya.” Pia ko Entingi nerang ke nama jalai adat ngagai samoa sida ke begempuru ninga ka pasal pemati Unggie ke mati nyumpit ba Bukit Entawa. Nya alai nya naka cherita Bukit Entawa ke dibali baru nama ngagai Bukit Kara Unggie, nama ke lalu dikena datai ka kemaia haritu.

Original story was told by late  TR Kusau of Udau Longhouse