MANANG ENTAYANG



Cherita tu ditulis B. Unggang Kato dalam taun 1975 


            Nyadi Entayang tu endang bansa Iban, lalu asal menoa iyaa di Lubok Antu. Kenyau ari mit, Entayang endang anembiak ke manah pendiau, nelap sereta enda kala belaya enggau orang bukai. Leboh maia nya menya, derisa endang apin bisi, nya alai enti orang bisi sakit, jalai sida berubat iya nya bemanang. Entayang endang bisi bendar penyinu ka orang ke sakit, tang iya nadai jalai nulong ngerai ka penyakit sida nya. Leboh iya nyau bujang, Entayang enda mega berate deka bebini, laban tuju iya endang deka nyadi manang. Agi menya, semoa manang ke lelaki endang enda tau bebini, lalu iya ke indu enda tau belaki. Kebuah pia, laban manang ngaku semoa orang nyadi ka anak sida, lalu barang maia orang ngambi sida belian, sida enda tau enda enggau orang ke ngambi sida belian nya. Leboh udah iya nyadi Entayang apin puas ati, laban antu enda meri iya ubat dikena iya belian, dikena ngerai ka orang ke tabin. Ensepi diri baka nya, dia Entayang nyau berunding deka nampok. Tuju ati iya deka nampok nya nyang ke-icha antu deka meri iya pengaroh. Nya alai iya lalu ngasoh indai iya nyendia ka perengka piring dikena iya nampok. Indai iya enda ga mantah pengawa Entayang ke dekaa nampok, laban iya nemu Enatayang bisi utai dijulok dalam ati. Iya ke nurun nya malam hari, enda bebaju, lalu nadai mai utai bukai kelimpah ari perengka piring ke ditungkus iya ngena daun biru. Iya lalu merau ngagai Lubok Batu, ke ari ili rumah sida. Datai bap ala lubok nya iya sangkai lalu ngatior piring. Udah nya lalu nyampi. “Oh ha ! Oh ha ! Oh ha !, Ni kita petara aki petara ini, Kita petara apai petara indai, Kita Keling kita Bunga Nuing, Kita Laja kita Bunga Jawa, Kita Gerasi Tuok-tuie, Aku tu ukai ngngau ka kita ngapa, Ngangau ka kita aja, Aku sedia enggau piring enggau adding, Enggau tengkira enggau reta, Enggau penganan enggau santan, Enggau rendai enggau penyarai, Enggau letup enggau pulut, Aku minta kita meri aku pengaroh gembar tubuh, Ubat serangkap genap, Batu lukut penampong seput, Batu penchelap buah janggat, Laban kami anak mensia maioh gelana, Ke sakit ke lengit, Ke pedera ke kena pansa utai enda nyamai, Ngena pengaroh ke diberi kita, Aku tau ngubat ngerai ka anak mensia.” Apin tentu apus sampi Entayang, alai iya tak lalu luput. Iya asai ke enda diau dalam babas agi, tang tak asai ke semak rumah orang. Jalai nuju ngagai rumah orang nya dipeda iyaa luar sereta rurus, tang tak nadai meda siko mensia. Iya pan lalu bejalai nuju rumah orang nya. Baru ka nunjan kaki tangga, iya tak tekenyit ensepi diri dipaut orang ba tandan bau. Aki tuai orang ke maut iya lalu bejako. Anang nuan niki rumah orang tu enggai ka nuan ditunggu orang. Tambah agi orang ke empu rumah tu manggah bendar. Orang ke empu rumah tu uchu, enda tau enda mkai siko anak mensia sekali setaun maia anak bulan. Nyadi atau anak mensia nya dikena sida begawai belajar bekuntau enggau bepencha. Atau anak mensia tau ka pengelampas ngasoh sikar sereta kering enti udah dilulap tuai guru sida enggau leka mata ikan juak enggau buah kayu ank ampang sebayan,” ko apai tuai orang nya madah ngagai iya. Ninga nya Entayang lalu nyurut kadiri lalu belanda nunda-udi aki tuai orang nya tadi. Leboh di rantu jalai, dia seduai iya enda putus-putus berandau enggau pangan. Aki tuai nya pan lalu madah ka nama diri Manang Gelanyang. Lalu iya baru pulai belian ari menoa Raja Naga, laban anak Raja Naga ke bujang baru pulai belelang ari langit. Raja Naga ngambi iya belian ngambi ka ngempuru ka samengat semoa sida sebilik laban lama udah beserara enggau diri sebilik. Tambah mega Raja Naga ngasoh Manang Gelanyang ngabas samengat anak iya, nyangka tak tinggal di langit leboh iya ke belelang suba. “Sapa orang ke ngempu menoa tu deh ?” ko Entanyang nanya Manang Gelanyang. “Eh, tu menoa ke dikumbai orang menoa Rendam dalam liu mabu sagm sebulan enda tembu, menoa bansa Jagu Puntul iko rabing merenang,” pia ko saut Manang Gelanyang. Ninga munyi nya, dia Entayang nyau berasai takut. “Nasit bendar aku betemu enggau nuan tadi,” ko iya nganu Manang Gelanyang. “Enti enda pia tentu udah mati aku dibunoh orang dirumah nya tadi.” Manang Gelanyang pan lalu madah ka kebuah orang nadai dipeda, orang ba rumah nya benong belian ka anak Tuai Rumah ke sakit pedis rekong. “Enti nuan niki tadi tentu naun ditunggu orang, udah nya baru orang ngurong nuan nganti ke dikena orang begawai. Tang enti kitai bisi engkerabun, enda ga sida nganu kitai,” ko Manang Gelanyang. Manang Gelanyang mega madah ka diri selalu belian ba rumah orang nya, tang sebedau niki ka rumah, iya enda tau enda berunsut enggau engkerabun, ngambi ka orang enda nemu iya nya mensia. Nyau kepuas berandau, tak enda berasai alai seduai iya datai ba rumah Manang Gelanyang. “Tu meh rumah aku,”ko Manang Gelanyang. “Aku berasai lantang meda nuan deka enggau aku, laban aku nadai orang enggau begulai,” ko iya. Manang Gelanyang mega madah kadiri jarang enggau orang bumai. Enti sekali iya bumai nyau datai ka empat lima taun baru iya bumai baru. Kebuah pia, laban iya ke jarang makai asi diri empu, selalu diambi orang belian belama-lama. Nyau kelama seduai iya udah dia, Manang Gelanyang pan lalu nanya, “Iya, sapa nuan tu deh uchu ?” ko iya nganu Entayang. “Nama aku aki, Entayang, ke endang bujang ari biak sampai ka tuai,” ko iya. “Enti munyi nya, tau begulai meh tua uchu,” ko Gelanyang. Naka pengaga meh ati Manang Gelanyang meda Entayang bisi enggau iya begulai dia. Manang Gelanyang tu endang sigi gayu, lalu kenu ko iya, semoa kaban uchu iya udah mati magang. Nya meh kebuah iya nadai orang enggau begulai. “Aku endang enda tau mati, enti batu buah janggat enggau batu lumut agi lekat ba tuboh aku,” ko iya madah ngagai Entayang. Lengka ka enda lama sasempa rampang pinang cherita Entayang ke begulai enggau Manang Gelanyang. Kitai nyau ngenang bala sida Entayang sebilik ke lama udah ditinggal ka iya di menoa tu. Semoa sida sebilik, baka apai, indai enggau kaban menyadi iya tusah bendar ati meda Entayang ke lalu nadai pulai ka rumah udah bekau iya ke nampok ba pala Lubok Batu. Sida sebilik sereta enggau sida serumah sama bela nyangka iya udah mati diempa antu. Tang taja mega penemu sida munyi nya, sida agi ngiga iya, nyangka ke bisi temu. Kira sebulan udah sida nganti pemulai Entayang, lalu nadai ga iya pulai. Meda baka nya sida sebilik sereta enggau Tuai Rumah lalu mai sida serumah ngerapoh Entayang. Udah bekau ngerapoh Entayang, sida lalu nanggam ulit iga bulan. Sebarang sapa bisi ditemu ngelanggar adat ngulit endang deka ditinggang penyalah. Sungai enda tau ditubai, enda tau dipansai dalam kandang tiga bulan nya. Semoa sida serumah tusah bendar ati ditinggal ka Entayang, tang ke lebih agi iya nya sida Entayang sebilik. Ensepi diri bengat tusah baka nya dia bala menyadi Entayang berunding deka pindah ngagai menoa bukai, nyangka ati ke tusah tau betukar. Sida menyadi iya pan putus runding pasal deka pindah nya, tang apai seduai indai sida enda dibai pindah, laban ke nyau tuai lalu enda dapat bejalai jauh. Pemindah bala anak seduai iya ngagai menoa bukai nyau nambah ka penusah apai enggau indai Entayang. Laban ke tekelalu tusah, ari nya seduai melaki-bini iya berengkah enggai makai enggai ngirup, ke ngujong ka seduai sama kena sakit balat. Enda bengat lama udah seduai iya ke sakit baka nya, dia deh seduai tak mati sama hari ninggal ka malam, sama begulai lantai saum pendam. Nyadi pulai ngagai cherita Entayang seduai Manang Gelanyang. Pengelama Entayang udah begulai enggau Manang Gelanyang, kita tiga taun padi kitai. Ngelama seduai iya ke begulai, seduai iya endang nadai ngereja pengawa bukai, tang tak semina belajar ka leka pelian. Leboh Manang Gelanyang diambi orang belian, Entayang pan nitih ka iya. Nya pan Entayang mansang pandai-sepandai ba pasal belian. Meda iya baka nya, dia sekali Manang Gelanyang bejako enggau Entayang. “Uchu, dipeda aku tak bisi bendar pengerajin nuan. Kati deka nuan nyadi manang baka aku ?” ko tanya Manang Gelanyang. “Aku endang sigi de kaki,” ko Entayang, “Nya meh kebuah aku tak enda berasai nitih ka nuan, lalu diau sejalai enggau nuan. Nyadi manang baka nuan nya meh utai ke endang dikedeka ka aku,” “Nyadi aku pia ga uchu,” ko Manang Gelanyang, “Nadai orang enggau begulai, laban kaban anak, uchu enggau ichit aku udah mati magang. Aku endang enda tau mati laban aku bisi ngembuan batu buah janggat enggau batu lukut. Kini-kini pan aku endang enda lengka ari tuboh aku meh ubat nya. Enti iya lengka ari tuboh aku, tekala nya aku mati,” pia ko Manang Gelanyang nerang ngagai Entayang. “Nya alai nuan uchu dipeda aku lurus ati, manah pendiau, lalu umor nuan pan numbas iya penuai, ari nya nuan meh nganti aku nyadi manang,” ko Manang Gelanyang. “Semoa ubat ke dikembuan aku, aku beri ka nuan magang. Aram tua uchu bejalai ngagai lubang gua ba broh bukit nyin, din lagi baru aku mangun nuan, awak ka nuan tetap nyadi manang baka aku, “ ko Manang Gelanyang. Datai seduai ba lubang gua ke enda jauh ari rumah Manang Gelanyang, dia Manang Gelanyang lalu mangun Entayang. Leboh ke bebangun nya, dia Manang Gelanyang mai Entayang bepusin-pusin. Laban ke tekelalu lama bepeling sebelah nya dia. Entayang pan nyau berasai ngelu pala. Nyau kelama, dia Manang Gelanyang pan lalu malu pala Entayang ngena mayang pinang. Entayang pan lalu luput tingkap lelabi. Udah nya Manang Gelanyang lalu map iya enggau pua tekalong. Enda tentu lama udah nya Entayang pan lalu ngeleda. “Diatu baru nuan tau dikumbai Manang, laban nuan udah dibangun aku,” pia ko Manang Gelanyang bejako enggau Entayang. Taja apin iya nyua ka pengaroh ngagai Entayang, dulu Manang Gelanyang meri jako ajar, ko iya. “Enti orang bisi sakit balat, kitai manang enda tau enda belian berua sereta lalu niri ka pagar api. Orang ke indu lalu diasoh melah dekoh. Dekoh nya diengkah ka ba pun pagar api. Udah nya manang lalu berua nangkap samengat lalu luput. Reti kitai luput,” ko Manang Gelanyang. “Iya nya kitai nangkap samengaat orang ke sakit lalu mai samengat iya pulai enggau kitai ka menoa. Enti enda pia, samengat nya tau lelang nitih ka samengat orang ke lama udah nadai di menoa Sebayan. Lalu enti kitai ensa nemu luput, kitai apin tau dikumbai mnaang,” ko iya. Nampong jako iya nya, Manang Gelanyang lalu madah, “Kitai manang enda tau enda bisi iyang, laban iyang nya tau nulong kitai, nunjok ka jalai kitai ngagai menoa Sebayan,” ko iya. “Diatu asai ke numbas ga maia aku ngelengka ka semoa pengaroh aku ba nuan,” ko iya nganu Entayang. “Aku mati ditu lagi, tang taja aku mati, aku nyadi batu ke tau dipeda turun menurun sejeman dunya,” pia Manang Gelanyaang bejako pia mega iya meri Manang Entayang ubat. Apin tentu abis jako Manang Gelanyang, alai iya tak bebali nyadi batu ke dugau-dugau ba moa lubang gua. Nyadi Manang Entayang lalu mupok mulai kadiri ngagai rumah Manang Gelanyang. Sinu mega ati iya ngenang tudah Manang Gelanyang ke udah nadai, tang pengaga bisi mega enggi iya, laban semoa pengaroh enggi Manang Gelanyang udah dienpu iya magang. Kira seminggu udah diau kadiri-diri ba rumah niang Manang Gelanyang, dia Manang Entayang nyau deka berunding mulai kadiri ka menoa. Tang iya tusah bendar, laban enda nemu jalai pulai agi. Iya pan nyau mupok berunding ka jako ajar niang Manang Gelanyang. Puas iya ngingat ka semoa leka jako ajar nya, dia baru iya ingat ka diri ke bisi iyang. Iya lalu belaboh belian ngumbai iyang iya, ngaasoh nunjok ka jalai iya pulai ka menoa. Nyadi iya iya Entawai Rantai pan mupok bejalai ngulu ka iya. Tak enda berasai seduai ke bejalai, alai rembus bap la lubok ke endor iya nampok suba. Mua pengaga meh ati Manang Entayang ensepi diri udah dtai di menoa iya empu. Iya lalu dudok dugau-dugau bap ala lubok. Nyau kepuas ka dudok dia, iya lalu tepeda ka orang dua iko melaki bini mudik ngena perau. Seduai melaki bini nya endang ngelala iya nya Manang Entayang, laban sida iya semina enda betampong rumah. Seduai iya lalu beguai-guai nuju ka luan perau seduai ngagai endor Manang Entayang. Manang Entayang pan lalu nepan ba perau seduai melaki bini nya tadi, mudik ngagai rumah sida di ulu. Leboh sida merau nya, dia seduai melaki bini nya madah ka ngagai Manaang Entayang pasal sida serumah ke udah ngerapoh iya. Manang Entayang mega lalu nusoi cherita kenyau ari iya ke nampok nyentuk ka ngagai iya ke nyau begulai enggau niang Manang Gelanyang lalu pasal utai ke nyadi maia iya diau enggau Manang Gelanyang. Pia berandau, pia ga sida tiga iya bekayoh. Enda berasai alai sida tiga lalu sangkai ba pengkalan rumah sida iya, laban sida Manang Entayang enggau seduai melaki bini nya endang saum pangkalan. Datai sida baa pangkalan, seanang Entayang bisi datai. Manang Entayang pan lalu jengkak-jengkak mansang niki ngagai rumah sida iya, Nadai enda tekenyit semoa sida serumah meda penatai Manang Entayang. Iya lalu napat ka bilik sida iya empu, tang meda bilik sida iya tak puang, dia Tuai Rumah sida mai Manang Entayang begulai sebilik enggau sida. Taja Manang Entayang mela diri begulai enggau sida Tuai Rumah sebilik, tang enda ga iya tak neju ka nilik sida tak puang ngapa. Iya mega ngibun sereta tindok ba bilik iya, semina ke makai aja iya enggau sida Tuai Rumah. Lemai Manang Entayang ke datai, dia Tuai Rumah lalu miau iya enggau manok, labn gaga ka Manang Entayang ke disangka udah mati tau pulai baru enggau lantang. Orang maioh pan lalu begelumu ba ruai Tuai Rumah, ngulu penatai Manang Entayang.Sekeda sida ke bisi ngulu iya lemai nya, bisi nya murus, bisi nya merap tudh Manang Entayang, laban tekelalu gaga ka iya ke disangka mati nya agi bedau idup. Ari pengaga ati, Tuai Rumah sida iya lalu mantai ka ai tuak, lalu pia mega baka sirih pinang. Udah semoa mensia terenah dudok, Tuai Rumah lalu bejako. “Bala kitai serumah dipeda aku udah mega bisi ditu magang. Baka kitai ke begempuru ba ruai aku lemai tu, bisi nya kitai ketawa lalu bisi ga nya nyabak. Taja pia, kitai tu ukai begempuru laban tusah, tang laban gaga ati meda penatai Igat Entayang ke disangka kitai mati ngelama tu. Lalu apin aku ngasoh sida ke anembiak nyibur ai tuak, dulu aku ngeraup tai dip ala jani, madah ka pengaga ati semoa kitai serumah meda penatai nuan Igat Entayang enggau lantang, enggau senang, enggau gerai enggau nyamai. Aku mega deka madah ka penusah kitai ke di menoa sekumbang ke ditinggal ka iya,” pia ko jako Tuai Rumah. Tuai Rumah pan lalu majak ka jako nusoi semoa penusah ke udah nyadi ba sida serumah nya sekumbang Manang Entayang ke nadai, lebih agi baka sida serumah ke ngulit sereta lalu ngerapoh Manang Entayang. Leboh ninga cherita nya, dia Manang Entayang tak enda kebut-kebut. Moa iya suah mega bebali mirah, sinu ninga penusah sida serumah, lebih agi baka sida iya sebilik empu. Tuai Rumah sida, laban ke endang landik bejako, nyau maioh mega utai ditusoi, Tang laban iya nemu orang bukai maioh gaga ati, ari nya jako iya pan lalu digaga iya pandak. Tembu iya bejako, sida ke anembiak lalu nyibur ai tuak, tang dulu sida ngasoh Manang Entayang ngirup, udah nya baru nyibur ai tuak ngagai orang ke bukai. Bala mensia ngenjing richah beirup ka ai tuak dia. Tengah bala ngirup, Tuai Rumah lalu ngasoh orang ngetu inggar enda lama, laban deka nanya ka berita ari Manang Entayang empu. Ko Tuai Rumah, “Nya alai baaka Igat Entayang bisi ga enggau kitai kitai berami ka lemai tu, alalu kitai dijangka sama bela deka ninga berita ari iya pasal iya ke lama udah ninggal ka kitai,” ko iya. “Nya alai tak minta tusoi ka nuan berita kenyau ari nuan ke berengkah nampok lalu nyentok ka ngagai pemulai nuan ke rumah kitai tu,” ko Tuai Rumah nguing ngagai Manang Entayang. Udah nya Manang Entayang pan lalu nusoi pasal iya ke nampok nyentok ka ngagai iya ke begulai sejalai enggau aki iya niang Manang Gelanyang. Semoa sida serumah ke dia tak nadai engkeretik, tak tegenong baka empelekong mabok amboh, ninga berita ke ditusoi Manang Entayang. Taja sida bisi sinu ninga berita Manang Entayang, sida mega gaga laban meda Manang Entayang nyau udah nyadai manang ka bendar. Leboh iya ka nusoi berita, Manang Entayang dipeda baka ke enda tusah ati, tang dalam ati iya din iya endang selalu sinu ngenang bala menyadi iya ke udah abis pindah ngagai menoa bukai, laban sida ke nyangka iya udah mati. Pia mega iya berunding ka apai enggau indai iya ke udah mati laban tekelalu tusah ati. Maia iya ke di rumah, Manang Entayang endang enda enggau orang gawa bumaai betaun, Tuai Rumah sida enda ngasoh iya enggau orang gawa, laban sida Tuai Rumah endang maioh ulun gawa ka sida iya. Kira sebulan Manang Entayang udah datai di rumah sida iya, nyadi berita iya ke udah nyadi manang pan nyau ditemu orang magang. Ari nya orang ke sakit endang selalu berubat ngagai iya, tauaka ngambi iya belian. Nya mun iya enda tentu diau di rumah. Orang ke ngambi iya belian nya endang enda putus-putus. Bisi sekali orang datai ngambi iya belian. Orang nya enda temu aari ni penatai, lalu enda mega dikelala. Bisi ga orang nya madah ka nama menoa diri, tang sida Manang Entayang serumha nadai kala nemu endor menua ke disebut orang nya. Laban manang enda tau enda enggau enti orang ngambi belian, semadi meh bisi kebuah berat. Manang Entayang enda betanggoh, lalu deka diambi orang nya belian. Keno ko orang ke ngambi nya madah ka iya, “Aku tu diasoh raja kami ngambi nuan belian, laban anak raja kami lama bendar udah sakit, pedis ba pun rekong,” ko orang nya. “Baka berubat, endang enda ngetu iya ngelama tu, tang lalu enda semitan. Ko semaia raja kami, sebarang sapa tegerai ka anak dara iya nya, orang nya deka diambi iya ka menantu,” pia ko orang nya madh ngagai Manang Entayang. Udah kemas makai tengah hari, laban endang maia merarau, dia Manang Entayang enggau orang ke ngambi iya belian lalu mupok nurun ke pangkalan. Datai ba pangkalan Manang Entayang enda dibai orang nya nepan perau, tanmg tak dibai orang nya terejun ka dalam ai. Apin sida iya terjun, dulu orang nya mai Manang Entayang begari masok ka baju. Manang Entayang enda bemunyi ninga orang mai iya begari, tang tak semina nurut ka orang nya. Iya pan lalu masok ka baju. Tak enda berasai iya pan meda gaya gamal diri tak bebali nyadi baya. Orang ke ngambi iya pan bebali nyadi baya. Udah terjun ka dalam ai, Manang Entayang tak asai ka datai ba menoa orang. Iya endang enda diasoh orang muka baju iyaa enti apin datai di rumah. “Enti nuan muka baju, enggai ka orang bukai meda, lalu deka munoh nuan, “ ko orang nya madah ka Manang Entayang. Manang Entayang pan nurut ka ajar orang nya. Menoa ke endor iya nya menoa Raja Baya. Kira hari baru salah kelala, Manang Entayang enggau orang ke ngambi iya belian nya pan datai ba pangkalan Raja Baya. Leboh nya, Manang Entayang pan ingat ka ajar aki iya niang Manang Gelanyang ke ngasoh berunsut ngena engkerabun dulu ngambi ka orang enda ngelala iya anak mensia. Leboh ba pendai bisi mega sekeda orang mai Manang Entayang mandi, tang iya madah ka bulu diri chelap. Udah nya sida lalu terus niki ka rumah. Manang Entayang pan dibai sida dudok ba ruai Raja Baya, laban menoa nya endang menoa Raja Baya, munyi iya ke dijangka Manang Entayang. Raja Baya empu tak berupai gaga bendar meda penatai Manang Entayang, laban endang beberitaa manang ke sidi. Nyadi anak Raja Baya ke sakit nyau deram-deram didinga ari ruai, nat ka pemedis iya. Manang Entayang sinu bendar ninga anak Raja Baya nya. Iya pan berunding ka pemedis anak Raja Baya nya. Maia orang makai lemai, sida pan makai. Udah kemas makai lemai nya, Raja Baya pan lalu ngasoh semoa sida serumah begempuru ngemata ka Manang Entayang ngubat anak iya. Nyadi anak Raja Baya ke nat ka pemedis nya endang bebungkor apus, enda tau angkat. Semoa orang udah terenak dudok, Manang Entayang pan lalu deka berengkah ngubat anak Raja Baya ke sakit nya. Iya mantai ka lupong iya, lalu ngebak ka pua ke dikena anak Raja Baya nya bebungkor. Peda iya tak alir mengkang ba raang anak Raja Baya nya. Nadai utai ngemedis nya gamal iya nat ka alir nya. Meda baka nya, dia Manang Entayang lalu ngunsut tuboh enggau pun raang anak Raja Baya ngena ubat enda nyengut. Peda iya tak lalu jenoh mimit anak Raja Baya nya, kurang agi bedemoh. Udah nya baru Manang Entayang ngasoh anak Raja Baya nya nukang ka raang iya, awak ka nyamai alai nyabut alir ke lekat dalam nyawa iya. Laban ke nyau kurang agi nyengut, anak Raja Baya pan nyamai agi nukang ka raang iya begadai-gadai. Udah nyawa tebuka, dia Manang Entayang lalu nyabut alir lalu ditikau ka iya ngagai telenga atap. Anak Raja Baya nyeraoh sekali aja laban Manang Entayang nyabut alir nya. Anak dara Raja Baya pan jenoh, enda bedemeram agi. Iya lalu madah kadiri lapar, minta diberi makai. Bini Raja Baya pan lalu beguai ngambi asi ka anak iya. Bulih bendar anak dara Raja Baya nya makai, laban ke lama udah naadai makai asi, tulang iya nyau majak lepi. Badu makai, anak dara Raja Baya pan lalu dudok. Gamal iya dipeda nyau berupai kering agi. Nyadi tudah Manang Entayang ngeringak belian ngumbai samengat anak raja baya nya, laban samengat iya nyau ka liar tekelalu lama udah sakit. Iya ke belian endang semalam-malam nya. Tawas pagi hari siti, anak dara Raja Baya berupai gerai. Iya pan nyau tau bejako, tau ketawa, lalu tau bejalai kia-kia. Iya mega madah kadiri nyau gerai, nadai pedis apa- apa agi. Gaga bendar meh Raja Baya seduai bini iya meda anak seduai iya ke udah gerai. Dia Raja Baya nyau berunding ka semaia iya leboh iya ke ngasoh ngambi Manang Entayang belian suba. Laban enggai bula ka semaia, ari nya seduai melaki bini lalu deka nan ka Manang Entayang, deka ngambi iya ka menantu. Ninga munyi nya. Manang Entayang lalu nyaut. “Aku meri besai terima kasih ka pemanah ati seduai melaki-bini ke deka ngambi aku ka menantu seduai. Tang enggai ka enda terang ba seduai , kami manang enda tau bebini, laban semoa orang endang nyadi ka anak kami magang-magang,” pia ko Manang Entayang nerang ngagai Raja Baya seduai bini iya. Ninga munyi nya Raja Baya lalu nanya ka upah Manang Entayang ke belian. Manang Entayang madah kadiri enda beupah, amat ga orang ke sakit nya gerai, nya meh upah iya. Ninga munyi nya Raja Baya nyau nyintak seput iya, laban berunding ka pemanah ati Manang Entayang. Iya enda nemu jalai malas pemanah Manang Entayang ke udah ngerai ka anak iya. Nya alai iya enda berunding panjai agi, tang tak lalu nyua ka guchi siga ngagai Manang Entayang. “Tu guchi lama kami tu bai nuan. Guchi tu tau nyadi ka pengaroh besai. Nuan meh ngibun guchi tu, laban nuan ga enda beguna ka upah bukai. Aku nemu di menoa kita din endang maioh munsoh. Tang ngena pengaroh guchi tu nuan tau nyaga menoa kita ari langgar munsoh, lalu kit enda alah laban munsoh. Sebarang orang ke bisi jai ati deka ngelanggar tauka deka ngalah ka menoa kita, semina nuan ngirah guchi tu aja, enda iboh ngena duku, ngena sangkoh, mati luos meh orang. Barang sapa nangkin guchi tu enti leboh ngayau, kayau iya mesti labor. Nyadi guchi tu enda tau dikena ngayau dua kali dalam setaun, tang kita tau berunsut ngena ai iya, ngambi ka kita kebal sereta kering. Enti kita nyerang munsoh dua kali dalam setaun, ngena guchi tu, serang kita sbau, lalu bala kita deka rusak,” pia ko jako Raja Baya. Nyau getar-getar jari Raja Baya leboh iya nyua ka guchi nya ngagai Manang Entayang, laban tekelalu sayau, tang laban nadai jalai bukai dikena iya malas pemanah Manang Entayang. Tembu nya, Manang Entayang pan lalu dianjong orang pulai ngagai rumah sida empu. Kenu ko cherita, guchi ke diberi Raja Baya ngagai Manang Entayang nya agi di ibun orang di Nanga Delok, kira pudik sehari ari pasar Lubok Antu. Cherita tu dijangka amat, laban maia menoa agi kudi kelia, bala Rajah bisi mudik ngayau ka menoa Delok kena 9 hari bulan enam, taun 1902. Kayau Rajah maia nya sabau, laban maioh bala Rajah sakit apin sida datai ba endor ke deka diserang. Kayau nya suba ke dikumbai orang “Kayau Buntu.” Nangkan ka nya, bisi sekali bala orang Batang Ai mansang nyerang Kubu Lubok Antu. Sida dijangka bisi mai guchi ke ulih Manang Entayang, lalu leboh nya bala sidaa ulih ngalah ka kubu Lubok Antu. Pengawa nya nyadi dalam taun 1942, maia pegai Jepun kelia. Ensepi diri ulih ngalah ka kubu Lubok Antu, dia bala sida nya nguji deka ngalah ka kubu di Engkelili. Laban tuai sida endang orang ke berani sereta tajam ati, ari nya sida enda ingat ka penti pengaroh guchi nya. Sida endang ngadang diri ulih ngalah ka kubu Engkelili, laban kubu Lubok Antu ke besai agi udah ulih dialah ka sida iya. Tuai ke deka ngulu ka sida maia nya, iya nya niang Pengarah Jimbun. Tang leboh sida nyerang kubu Engkelili, iya enda enggau laban bisi kenyap enda manah. Nambah ka nya, burong sida iya pan bisi salah. Lemai sebedau sida deka nurun, guchi nya di isi iya enggau ai, laban beguna ka ai iya nya dikena bala sida berunsut. Tang di abas iya pagi siti, peda guchi tak langkang, nadai agi ai setitik. Leboh nya suba, kubu Engkelili enda ulih alah bala sida iya, nyangka laban sida iya deka mai pengaroh nya ngayau lebih ari sekali dalam setaun Semoa endor ke bisi kena sebut dalam cherita tu agi bedau mengkang nyentok ke sehari tu. Baka lubang batu ke alai Manang Gelanyang mangun Manang Entayang agi meruan, lalu tuboh Manang Gelanyang ke nyadi batu agi meruan dugau-dugau ba puak ai. Batu nya dikumbai orang “Batu Manang”, lalu endor nya ari ulu Wong Mutan mimit. Baka Pendam Serakup ke endor ngubor ka apai seduai indai Manang Entayang agi meruan nyentuk ka sehari tu. Endor pendam nya diatu ba pala Lubok Wong Mutan. Pia mega, enti orang menoa nya bisi tepeda ka baya, sida lalu nyampi munyi tu ; “Kami tu uchu Manang Entayang, anang ngachau anang ngeregau kami,” pia ko munyi sampi sida. Enti nyampi munyi nya, iya agi kelia, baya endang sigi enda ngachau mensia, nyangka baya agi ingat ka anak raja sida ke di idup ka Manang Entayang, leboh anak Raja Baya ke sakit tetelan ka alir.